Cel badania

Sposób żywienia ma zasadniczy wpływ na starzenie biologiczne, zmiany fizjologiczne i patologiczne. Prawidłowe żywienie może służyć poprawie zdrowia i jakości życia populacji. Żywienie nieprawidłowe może  natomiast  przyczyniać  się  do  rozwoju  wielu  chorób,  w  tym  przewlekłych,  zaburzać  proces leczenia,  pogarszać  jakość  życia,  prowadzić  do  niepełnosprawności  oraz  skrócenia  życia.  Patologie związane  z  nieprawidłowym  żywieniem  przyczyniają  się  do  wzrostu  kosztów  społecznych  i ekonomicznych.  Grupą  osób  szczególnie  wrażliwą  na  wszelkie  czynniki  środowiskowe,  w  tym  żywienie,  są  osoby przebywające  w  instytucjach  opiekuńczych  całodobowego  pobytu.  Zły  stan  zdrowia  rezydentów, samotność,  depresja,  izolacja  społeczna,  to  czynniki  niesprzyjające  prawidłowemu  odżywianiu. Zapewnienie,  odpowiedniego  do  potrzeb,  żywienia  w  placówkach  opieki  długoterminowej  może przyczynić się do lepszej kontroli stanu zdrowia pensjonariuszy. Wymaga to wiedzy,  przestrzegania zaleceń  i  norm  żywienia  oraz  kontroli  nad  jakością  i  ilością  spożywanych  produktów  przez pensjonariuszy. Warto zwrócić uwagę na fakt, że choć w zakładach opiekuńczo-leczniczych przebywają osoby  w  różnym  wieku,  największy  odsetek  stanowią  osoby  starsze  po  65  roku  życia,  cierpiące  z powodu  różnych  chorób  przewlekłych,  z  ograniczonymi  możliwościami  poruszania  się.  Wielu pensjonariuszy tych zakładów nie opuszcza ich do końca życia. 

Rola opiekuna w procesie opieki nad chorym

Opiekun pełni niezwykle ważną rolę w procesie opieki nad chorym, ponieważ spędza z chorym najwięcej czasu, dzięki czemu może przekazać istotne w procesie leczenia informacje.

Zadania opiekuna

  1. obserwacja  chorego w trakcie i nawet do godziny po skończeniu posiłku
    1. Czy chory kaszle w trakcie picia lub jedzenia? Czy zachłystuje się podczas posiłku?
    2. Czy ma kłopoty z połknięciem? Czy ślina lub płyny wyciekają z ust? Czy pacjent zjada cały posiłek czy tylko jego część?
  2. zadbanie o prawidłową pozycję przy posiłku – siedzącą
  3. pomoc w karmieniu po wcześniejszym przeszkoleniu w zakresie prawidłowych technik karmienia
  4. ocena ilości spożytych przez chorego płynów
  5. ocena apetytu chorego
  6. dbanie o regularne pomiary masy ciała
  7. prowadzenie higieny jamy ustnej po każdym posiłku lub przynajmniej 2 razy dziennie

Jakakolwiek utrata masy ciała powinna być skonsultowana z lekarzem i dietetykiem, aby ocenić przyczyny i podjąć odpowiednią interwencję żywieniową celem profilaktyki niedożywienia. Także zaobserwowany kaszel, zachłystywanie się, wyciekanie śliny z ust należy zgłosić celem dokładnej diagnostyki zaburzeń połykania i zastosowania technik adaptacyjnych w celu profilaktyki zachłystowego zapalenia płuc.

Pamiętaj! Każdy epizod krztuszenia się wymaga przerwania posiłku, sprawdzenia konsystencji, tekstury diety i konsultacji z lekarzem

Czy osoba przebywająca w ZOL-u jest niedożywiona?

Niedożywienie jest czynnikiem warunkującym czas przeżycia, skuteczność prowadzonej rehabilitacji czy czas powrotu do zdrowia. Stąd tak ważna jest profilaktyka. Niedożywiony pacjent, z utratą beztłuszczowej masy ciała, w tym masy mięśniowej z większym trudem będzie realizował program rehabilitacyjny. W przypadku pacjentów leżących, niedożywienie pogłębia ryzyko powstawania odleżyn.

Według definicji Europejskiego Towarzystwa Żywienia Klinicznego i Metabolizmu niedożywienie diagnozujemy gdy:

  1. BMI < 18,5 kg/m2
  2. niezamierzona utrata masy ciała w ciągu 3 miesięcy wyniesie powyżej 5% wyjściowej masy ciała lub powyżej 10% w nieokreślonym czasie i jednocześnie Pacjent do 70 roku życia będzie miał BMI < 20 kg/m2, a Pacjent w wieku powyżej 70 lat BMI poniżej 22 kg/m2

W praktyce kluczową rolę odgrywa monitorowanie masy ciała przynajmniej raz w tygodniu i odnoszenie zmian do wartości wyjściowej. Pomocne w ocenie będą odpowiedzi na poniższe pytania:

  • Czy apetyt chorego pogorszył się w ostatnim tygodniu?
  • Czy pacjent zjada mniejsze porcje niż w zeszłym tygodniu?
  • Czy rytm wypróżnień jest prawidłowy? Czy Pacjent ma zaparcia lub biegunki?
  • Czy pacjent wypija zaleconą ilość płynów?
  • Czy pacjent ma problemy z żuciem, gryzieniem?
  • Czy pacjent ma depresję, obniżony nastrój?
  • Czy pacjent ma kłopot z utrzymaniem sztućców lub kubka?
  • Czy pacjent stresuje się posiłkami np. z powodu strachu przed zachłyśnięciem się?

Jeśli Pacjent odmawia posiłków, zjada mniej niż całą porcję, ma zaparcia lub biegunkę oraz nie wykazuje ochoty na jedzenie to świadczy o ryzyku niedożywienia i konieczności konsultacji z dietetykiem, lekarzem celem identyfikacji problemu, a także opracowanie planu dalszego postępowania celem profilaktyki niedożywienia.

Także obniżony nastrój, niechęć do rozmowy, samotność istotnie wpływają na ilość przyjmowanego posiłku. Problem z trzymaniem sztućców czy kubka można rozwiązać poprzez dobranie sztućców z grubszymi uchwytami lub zapinanymi wokół ręki oraz kubkami z obustronnymi uchwytami. Do pojenia pomocne mogą być kubki z ustnikiem lub wycięciem na nos, aby ułatwić picie płynów bez odchylania głowy do tyłu. Jednak wybór rodzaju kubka należy skonsultować z lekarzem lub logopedą.