Przeprowadzenie kompleksowych badań epidemiologicznych dotyczących sposobu żywienia i stanu odżywienia osób dorosłych wraz z identyfikacją czynników ryzyka zaburzeń odżywiania, oceną poziomu aktywności fizycznej, poziomu wiedzy żywieniowej oraz występowania nierówności w zdrowiu
Osteoporoza jest metaboliczną chorobą kośćca charakteryzującą się zmniejszeniem ilości masy kostnej, upośledzeniem mikrostruktury tkanki kostnej i w konsekwencji obniżoną wytrzymałością mechaniczną na obciążenia i urazy, a w rezultacie – zwiększoną podatnością na złamania. Najczęstsze są osteoporozy inwolucyjne, wśród których wyróżniamy typu I – „postmenopauzalną” oraz typu II – „starczą”. Największą zachorowalność obserwuje się u kobiet (rasa biała i żółta, rzadziej u rasy czarnej) w okresie menopauzy i u osób starszych po 70. roku życia. Wiek i płeć, jako czynniki ryzyka osteoporozy o szczególnym znaczeniu, są podstawą jej klinicznego podziału.
Złamania spowodowane osteoporozą powodują znaczną chorobowość i umieralność w tej grupie populacji. Należy podkreślić, że przyczyną wzrostu wskaźnika liczby złamań osteoporotycznych jest nie tylko wydłużenie się okresu życia, ale również zmiana trybu życia (mała aktywność fizyczna, unieruchomienie, nikotynizm, alkoholizm) oraz sposób odżywiania (niedostateczna podaż wapnia, obniżona podaż witaminy D lub ekspozycja na promieniowanie słoneczne, obniżona lub nadmierna podaż fosforanów, niedobór lub nadmiar białka w diecie, ścisła dieta wegetariańska, diety eliminacyjne – np. beztłuszczowa, nadmierna podaż sodu, nadużywanie kawy). Dlatego oprócz leczenia osteoporozy polegającego m.in. na farmakoterapii oraz stosowaniu ćwiczeń fizycznych ważne jest włączanie do codziennej diety pożywienia, które regularnie zaopatruje kości w wapń zgodnie z zapotrzebowaniem organizmu i we właściwym stosunku do innych substancji odżywczych. Niemniej jednak odpowiednia podaż wapnia, witaminy D3 oraz pełnowartościowego białka wysokiej jakości (mięso drobiowe, ryby morskie, jaja, mleko i fermentowane przetwory mleczne) są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania układu kostnego w każdej grupie wiekowej. Zapewnia to nie tylko optymalną wytrzymałość mechaniczną kości, ale także zmniejsza ryzyko upadków, szczególnie w starszej populacji chorych, poprzez wpływ na stan układu mięśniowo-nerwowego. Minimalne zapotrzebowanie na wapń oceniane jest u dorosłych na 800 mg/dobę. U osób starszych zapotrzebowanie to wzrasta do 1000-1200 mg/d, a u kobiet, będących w okresie menopauzy, aż do 1500 mg (bez estrogenoterapii). Natomiast podczas hormonalnego leczenia zastępczego zalecane spożycie wapnia to 1000 mg/d.
Podstawowym źródłem wapnia dla człowieka jest żywność. Najlepiej przyswajalny wapń pochodzi z mleka i przetworów mlecznych, ponieważ produkty te zawierają laktozę, zwiększającą wchłanianie wapnia, i charakteryzują się odpowiednim stosunkiem wapnia do fosforu (1:1). Osobom nietolerującym laktozy zaleca się spożywanie zamiast mleka przetworów mlecznych, w których część laktozy zastała rozłożona przez bakterie. Do takich produktów należą naturalne napoje fermentowane (m.in. kefir naturalny, zsiadłe mleko, jogurt naturalny), sery podpuszczkowe dojrzewające (tzw. żółte) oraz sery twarogowe. Jednocześnie należy pamiętać, że spożycie serów żółtych nie powinno być zbyt duże ze względu na dużą zawartość tłuszczu i cholesterolu. Wśród nich należy wybierać te, w których zawartość tłuszczu jest niższa niż 10% (bez stabilizatorów, sztucznych barwników oraz bez substancji konserwujących – np. azotyn potasu).
Głównym źródłem wapnia w pożywieniu są:
Bilansując prawidłowo dietę, należy także zwrócić uwagę na produkty żywnościowe, które wspomagają lub hamują przyswajanie wapnia bądź nasilają jego wydalanie przez nerki.
Przyswajanie wapnia nasilają:
Przyswajanie wapnia hamują:
Wydalanie wapnia przez nerki nasilają:
